Misverstand
Safety-II is inmiddels min of meer een bekend begrip binnen patiëntveiligheid. Toch zijn er ook veel misverstanden. Dan horen wij uitspraken als “we hanteren de methode Safety-II naast Safety-I”, “Safety-II gaat over wanneer we succesvol zijn”, Safety-II gaat niet over de dingen die fout gaan”, “we doen aan waarderend onderzoek dus Safety-II”, “hoezo Safety-II, we beheersen Safety-I nog niet eens!”, “de veerkracht van zorgverleners moet vergroot worden”, “we verspreiden best practices” etc.
Geen experts
Vanaf 2016 zijn mijn collega’s en ik lerende waar het nieuwe veiligheidsdenken over gaat. We bestuderen artikelen, lezen veel boeken, volgen podcasts en webinars, discussiëren met de belangrijkste internationale veiligheidsdenkers, proberen samen met zorgorganisaties nieuwe methoden uit en werken mee aan onderzoek. Toch durven we ons zelf nog geen expert te noemen. Het doorgronden van complex adaptive systems, termen als emergentie en resonantie, resilience, drift into failure, local rationality en restorative just culture, vraagt veel studie en vertaling naar de Nederlandse praktijk.
Toegenomen complexiteit
Safety-II is een antwoord op de toegenomen complexiteit. Dan hebben we het niet over ingewikkeldheid maar over componenten die elkaar in hoge mate beïnvloeden waarvan we de effecten niet meer kunnen overzien. Er is geen relatie meer zichtbaar tussen oorzaak en gevolg. Extra veiligheidsprocedures leveren geen extra veiligheid meer op maar eerder onveiligheid.
Swiss Cheese
In het nieuwe veiligheidsdenken moeten we misschien afscheid nemen van het Swiss Cheese Model van James Reason. Nieuwe denkers zoals Woods, Hollnagel en Dekker kunnen ons wellicht beter helpen bij de vertaling naar de dagelijkse zorgpraktijk. Het blijft lastige materie. Op dit moment wordt er in Nederland onderzoek gedaan naar de effecten van Safety-II binnen het ZonMw programma Safety-II en veiligheidsergonomie.
Vertrouwen in zorgprofessionals
Dave Snowden laat met zijn Cynefin Framework zien dat in de complexe praktijk er niets anders op zit dan te experimenteren. Om vervolgens goed waar te nemen wat er gebeurt en dan pas te reageren. Continu reflecteren over hoe we omgaan met onverwachte zaken in de dagelijkse praktijk dus. Resilience wordt belangrijker dan compliance. Dit laatste zal voor veel mensen even wennen zijn: durven loslaten en zorgprofessionals vertrouwen dat ze weten wat ze doen.
Denkkracht
Wij zijn vorig jaar in samenwerking met professor Sidney Dekker een multidisciplinair topklasje gestart om enerzijds meer denkkracht te genereren en anderzijds zorgprofessionals op te leiden die van binnenuit de kennis over het Nieuwe Veiligheidsdenken in de praktijk kunnen brengen. Om dat succesvol te doen is een duidelijk verhaal nodig over de WHY van de nieuwe kijk op veiligheid.
Dat is helaas niet omdat we behoefte hebben aan positieve psychologie (ook al is dat absoluut fijn in een tijd waar veel op ons af komt).
Fellowship Nieuw Veiligheidsdenken
Wil je ook begrijpen waar we het hier over hebben en wat een nieuwe kijk op veiligheid voor de zorg kan betekenen? Wil je met internationale experts zoals Sidney Dekker in gesprek? Overweeg dan om deel te nemen aan het MediRisk Fellowshipprogramma (topklasje). Die start met de vierdaagse Masterclass Nieuw Veiligheidsdenken van 5 tot 8 juni 2023. Er is nog 1 plek beschikbaar!
Miriam Kroeze is senior adviseur medisch risicomanagement bij MediRisk. Zij was projectleider in het VMS Veiligheidsprogramma en is initiator van het MediRisk Fellowshipprogramma. Zij is actief in verschillende (internationale) netwerken op het gebied van patiëntveiligheid en introduceerde samen met haar collega Patricia Wimmer-Boelhouwers Safety-II voor de zorg in Nederland.