3 december 2021 | Complexiteit

Sloop de silo’s: van Safety-II naar Synesis

“Ik denk dat we veiligheid niet langer geïsoleerd moeten bekijken”

Terwijl steeds meer ziekenhuizen Safety-II omarmen is grondlegger Erik Hollnagel in zijn hoofd al een stap verder. Over zijn boek ‘Synesis: The Unification of Productivity, Quality, Safety and Reliability’ zegt de Deense veiligheidsexpert: “Ik denk dat we veiligheid niet langer geïsoleerd moeten bekijken. Juist de samenhang tussen verschillende succesfactoren, waaronder ook productiviteit, kwaliteit en patiënttevredenheid, bepalen de prestaties van een organisatie.”

“Het woord ‘safety’ heb ik bij wijze van spreken uit mijn vocabulaire geschrapt. Alleen naar veiligheid kijken is te beperkt. Dat hebben we jaren gedaan. Eerst alleen vanuit ‘Safety-I-perspectief’, wat ik nu zo omschrijf: als er iets is misgegaan, dan speuren we naar de hoofdoorzaak, en vaak ook naar de schuldige, en schrijven we protocollen om herhaling te voorkomen. Die visie heeft de veiligheid verhoogd, maar ook de frustratie. Iedereen voelt dat een berg voorschriften, restricties en papierwerk het werk niet bepaald eenvoudiger en leuker maakt. ‘Safety-II’, zoals ik dat in white paper een noemde, kijkt vanuit een breder perspectief naar veiligheid: waarom gaat het meestal goed? Dingen gaan meestal op dezelfde manier fout als dat ze goed gaan. Succes en falen hebben dezelfde oorsprong.

Faciliterend systeem inrichten

In  mijn boek ‘The ETTO-principle, why things that go right sometimes go wrong’ uit 2009 heb ik dat ook beschreven. Als we alleen kijken waarom iets niét werkt creëren we kunstmatige oplossingen die niet echt behulpzaam zijn en beperkend kunnen werken. Het is belangrijk om erachter te komen hóe processen op de werkvloer lopen. Welke normen, cultuuraspecten of routines gebruiken mensen waardoor we meestal de gewenste uitkomsten behalen? Hoe kunnen we het systeem zo inrichten dat we hen daarin blijven faciliteren?

Erik Hollnagel, grondlegger Safety-II is in zijn hoofd al een stap verder.
Blikveld verbreden

Deze gedachtegang koester ik nog steeds, maar inmiddels ben ik er wel van overtuigd dat we vraagstukken vanuit een breder blikveld moeten bekijken dan alleen door de veiligheidsbril. Feit is dat we decennialang allemaal silo’s hebben gecreëerd: een silo met experts op het gebied van productiviteit, een silo met experts rondom kwaliteit, enzovoort. Al die verschillende deskundigen komen vanuit hun eigen blikveld met analyses en vervolgens met protocollen en werkwijzen voor optimaal functioneren. De vraag is of dit maximaal rendement oplevert. Ik denk van niet.

Expertises samenbrengen

We moeten de silo’s slopen. Door de fragmentatie is het moeilijk geworden om de onderlinge verbanden of koppelingen tussen verschillende vraagstukken te zien. We hebben al die experts met hun eigen kennis en tools nog steeds nodig, maar niet meer binnen hun eigen silo’s. We moeten een manier vinden om de expertises samen te brengen. Laten we problemen niet meer in isolatie bekijken en proberen op te lossen, maar overstijgend in kaart brengen hoe de organisatie functioneert en samen naar verbetering zoeken. Laten we vraagstukken vanuit verschillende perspectieven bekijken en samen werkbare oplossingen vinden.

Nieuwe taal nodig

Als psycholoog denk ik dat we een nieuwe, gemeenschappelijke taal nodig hebben om het er met elkaar over te hebben. Bewust noem ik deze geëvolueerde visie geen ‘Safety-III’, of welk woord met veiligheid erin dan ook. Ik ben lang op zoek geweest naar een woord dat alles samenpakt. Dat woord denk ik te hebben gevonden in het Griekse ‘synesis’, dat ‘eenwording’ betekent; eenwording van alle elementen die de sociaal-technische, complexe systemen van vandaag nodig hebben om te presteren zoals gewenst en bedoeld.

Elkaar opzoeken

Ziekenhuizen zijn nu nog georganiseerd in silo’s en inspecties focussen zich nog sterk op controle en fouten. Dat is al zeker zestig jaar zo en verandering gaat niet van vandaag op morgen. Maar in de laatste vijf jaar heb ik gezien dat steeds meer mensen zich ervan bewust worden dat we misschien andere wegen moeten bewandelen, omdat we niet de resultaten bereiken die we willen. Het betekent niet dat alles anders moet en dat we alles moeten vergeten wat we tot nu toe hebben gedaan. Ik zeg alleen: probeer er eens vanuit een ander perspectief over te denken. Zoek elkaar op, kijk wat je ermee kunt, probeer wat uit in de praktijk en reflecteer er samen op. Dat laatste is heel belangrijk: reflectie brengt ons verder.

Nog steeds nieuwsgierig

Inmiddels heb ik de leeftijd van 80 bereikt, maar er zijn nog steeds enorm veel dingen die ik niet begrijp en ik ben nog steeds nieuwsgierig. De drang om dingen te willen weten, te reflecteren en te onderzoeken blijft. Je kunt niet tegen jezelf zeggen: ‘Zo, nu ben je 76 en nu zet je je hoofd uit’. Zo werkt dat niet. Gelukkig maar.”