Het echte nieuwe is eraf. Het gedachtegoed van Safety-II krijgt steeds meer vaste voet aan de grond in ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Hoe wordt het nieuwe veiligheidsdenken toegepast in de praktijk? En wat levert het op? Drie voorbeelden, vers van de werkvloer. In deel 2 Marian Claessen, arts in het Ziekenhuis Gelderse Vallei afdeling endoscopie MDL/Longziekten.
Met een videocamera dagelijkse routines in beeld brengen en daarover samen in gesprek gaan. Dat doen ze op de afdeling endoscopie van MDL/Longziekten van Ziekenhuis Gelderse Vallei om te leren en te verbeteren. “Medewerkers vonden het aanvankelijk best eng. Inmiddels is iedereen wel gewend aan videoreflectie”, vertelt MDL-arts Marian Claessen.
“Videoreflectie is opgezet vanuit ons ziekenhuisbrede programma Interprofessioneel Samenwerken En Leren. Videoreflectie komt erop neer dat collega’s elkaar filmen bij dagelijkse handelingen en routines, zoals het optrekken van medicatie of de time-out-procedure. Deze beelden worden gemonteerd en vervolgens in het team besproken. We hebben een speciaal videoteam samengesteld met een dwarsdoorsnede van onze afdeling: er zitten onder meer een endoscopieverpleegkundige, een MDL-arts, een poliverpleegkundige en een verpleegkundige van de uitslaapkamer in.
Het videoteam is door professionals getraind in het filmen en monteren en het begeleiden van de bespreking van de beelden. Daarna hebben we vastgesteld over welke onderwerpen we het met de afdeling wilden hebben, dus wat we precies in beeld wilden brengen. Van die handelingen filmen we een aantal dagdelen en monteren dat dan terug tot een aantal minuten. Binnen een week houden we tijdens de lunch drie reflectiebijeenkomsten, zodat iedereen één van die bijeenkomsten kan bijwonen. Tijdens de bijeenkomst kijken we samen naar de beelden en bespreken we: wat gaat hier goed? Door dat te benoemen kom je vaak vanzelf ook op wat beter kan, is onze ervaring. Positief beginnen is essentieel.
We zijn klein begonnen, want er was aanvankelijk wel wat vrees. Het is natuurlijk best spannend als collega’s ineens op je vingers gaan kijken. Het eerste onderwerp was het klaarzetten van de scope die we gebruiken bij endoscopieën. Dat kan op verschillende manieren. Om schroom weg te nemen filmden we alleen de handen. Daarna gingen we over de beelden in gesprek. Met als resultaat dat we de scope nu allemaal hetzelfde ophangen en er voorzichtiger mee omgaan, zodat hij langer meegaat.
Een ander onderwerp was het bereiden van medicatie, zoals roesjes en pijnstillers. We zagen op de beelden dat dit heel vakkundig ging, maar dat de verpleegkundigen nogal eens werden gestoord tijdens de bereiding. En dat de tijdsdruk hoog was. Door dat samen te constateren en te bespreken kregen we heel scherp hoe belangrijk focus is bij de bereiding van medicijnen. En hoe we er samen voor kunnen zorgen dat die focus zo min mogelijk wordt verstoord.
Het meest interessant om te filmen waren de overdrachtsmomenten op onze afdeling. Als eerste filmden we de time-out vóór de scopie: stellen de dokters dan dezelfde vragen? Ook hieruit zijn verbeteringen voortgekomen, bijvoorbeeld over het noteren van informatie in het dossier en de betrokkenheid van verpleegkundigen bij de time-out. Daarna hebben we het binnenroepen van patiënten uit de wachtkamer gefilmd, de overdracht van scopie-kamer naar uitslaapkamer en het overbrengen van de scopie-uitslag door de dokter op de uitslaapkamer. Allemaal bijzonder interessante onderwerpen om meer te sturen op uniformiteit, kwaliteit en veiligheid.
Eens in de tweeënhalve maand filmen en bespreken we een onderwerp. We zouden best vaker willen, maar dat is gewoon niet haalbaar. Het kost relatief veel tijd. Ook omdat we iedere patiënt vooraf toestemming vragen voor opname. Het levert gelukkig wel veel op. Iedereen vindt het inmiddels leuk en leerzaam en vooral de positieve insteek werkt erg goed. Onderwerpen worden bespreekbaar gemaakt en veranderingen doorvoeren gaat makkelijker, omdat iedereen er vanaf de start bij betrokken is.
Videoreflectie is een confronterende manier van reflecteren. Je stelt jezelf bloot en andere mensen gaan kijken hoe jij het doet. Dat maakt je kwetsbaar. Daarom is het ook zo enorm belangrijk dat het vanuit een positieve insteek gebeurt. Of de zorg er daadwerkelijk beter van wordt is niet goed te meten. Het gaat vaak om subtiele veranderingen. Je merkt wel dat de houding in het team verandert en dat is óók winst. Tijdens zo’n reflectiebijeenkomst constateren we vaak dat we het als team best goed doen. Dat is een prettige en stimulerende constatering, als je samen zo vaak onder hoge druk moet werken.”